2 – Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΑΡΑΒΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΟΥΣ ΈΛΛΗΝΕΣ[1]
Είναι μεγάλη τιμή για μένα να μιλήσω μπροστά σας για ένα θέμα πολύπλευρο και πολυδιάστατο, όπως είναι αυτό της αραβικής λόγιας γλώσσας και της απλοποιημένης, κατά το δυνατό μεθόδου διδασκαλίας της στους ξένους γενικά και τους έλληνες, ή έστω ελληνομαθείς ιδιαίτερα.
Η αραβική Γλώσσα « اللغة العربية » ή ακριβέστερο ως προς την γλωσσική απόδοση Ο ΑΡΑΒΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ πήρε ετυμολογικά την λέξη γλώσσα - لغة - από την ελληνική λέξη ΛΟΓΟΣ. Να μου επιτρέψετε εδώ να αναφέρω ότι, από καιρό είναι έτοιμη μια μελέτη, η οποία διαπραγματεύεται « το μεταφραστικό ζήτημα των έργων αρχαίων ελλήνων συγγραφέων στην Αραμαϊκή, κατ’ αρχάς και στην αραβική κατόπιν, καθώς επίσης τις ελληνικές λέξεις που αναφέρονται στην αραβική όπως : فانوس - ناموس طاووس – بلاط – اسطبل – فردوس – برج – ذلّ – قلم – فرس – κ.α, που είναι πολλές , λόγιες και καθομιλούμενες[2].
Από τούτο το σημείο λοιπόν και εφεξής ο κάθε μελετητής της αραβικής, ο κάθε δάσκαλος, που προσπαθεί να εκμάθει στους άλλους αλλοδαπούς την αραβική, και στην περίπτωσή μας εδώ, στους έλληνες σπουδαστές, οφείλει να είναι καλά γνώστης των δυο γλωσσών, της ελληνικής δηλ και της αραβικής συνάμα, για να μπορέσει να πετύχει τον επιδιωκόμενο στόχο.
Αυτός ο δάσκαλος επομένως πρέπει κατ’ ανάγκη και πρακτικά να ακολουθεί την συγκριτική μέθοδο διδασκαλίας και την συμπερασματική αιτιολόγηση των γραμματικών και συντακτικών κανόνων και γλωσσολογικών φαινομένων .
Τα περισσότερα από τα γλωσσολογικά φαινόμενα αυτά, γραμματικά και συντακτικά, συνυπάρχουν και στις δυο γλώσσες, όπως οι πτωτικές έννοιες, οι ρηματικοί χρόνοι, οι εγκλίσεις οριστική, υποτακτική, προστακτική, δυνητική, ευκτική και μετοχές, οι φωνές, ενεργητική και παθητική, τα επιρρήματα. Όλα , μα όλα … μέχρι και εκείνη η λεγόμενη Αττική σύνταξη, που εξακολουθεί να χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα στον ορθό και λόγιο γραπτό λόγο.
Πως προέκυψε λοιπόν αυτή η «ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ» λοιπόν, η γλωσσολογική και πολιτιστική και γιατί όχι και ιστορική ….. Κάποια αφετηρία πρέπει να προϋπήρχε, κάποιες πηγές των πρώτων ερεθισμάτων, επιδράσεων, ζυμώσεων, κινήτρων στόχων και επιδιώξεων διατηρούσαν τα στοιχεία αυτά ζωντανά.
Αυτή η Μεσόγειος δεν αγκάλιασε μόνο θεούς, προφήτες και πνευματικούς δασκάλους και καθοδηγητές, αλλά γέννησε πολιτισμούς και ανέθρεψε έθνη και λαούς, που είχαν την υπερφυσική δύναμη να κάνουν θαύματα, και ίσως η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ αυτή να ήταν ένα από τα θαύματα εκείνα.
Η εμφάνιση και η παρουσία της αραβικής γλώσσας αποτελούσαν το κύριο συστατικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύχθηκε ο νέος ισλαμικός πολιτισμός, ούτως ώστε όταν μέχρι σήμερα ομιλούμε για αραβικό πολιτισμό ή για αραβική σκέψη να μην εννοούμε μόνο εκείνα, που κατόρθωσαν να πράξουν οι άραβες μόνο, ή οι άλλοι κατοικούντες σε αραβικό χώρο και περιοχή, αλλά να συμπεριλαμβάνονται και άλλοι γηγενείς αυτόχθονες κάτοικοι, μην άραβες στη καταγωγή και μη μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα. Είναι εκείνοι δηλ., οι οποίοι όμως κατόρθωσαν να συμβάλλουν ενεργά και ποικιλοτρόπως στην διαμόρφωση και ανάπτυξη του αραβικού πολιτισμού, της αραβικής σκέψης και της αραβικής κουλτούρας, δια μέσου της αραβικής γλώσσας και της αραβομάθειας ή της ελληνομάθειάς τους.
Εδώ πρέπει να αναζητήσουμε την επαλήθευση της ρήσεως του Ισοκράτη « Έλληνες καλούνται οι της ημετέρας παιδεύσεως μετέχοντες» αναδιατυπώνοντάς την ως :« Άραβες καλούνται και εκείνοι οι εξισλαμισμένοι και εξαραβισμένοι, οι ομιλούντες την αραβική και οι συμβάλλοντες στην αναδιαμόρφωση και ανάπτυξη του αραβικού πολιτισμού» .
Οι αραβομαθείς της δύσεως ήταν και είναι μια μικρή ομάδα ερευνητών και ειδικών επιστημόνων οι οποίοι ασχολούνται με θέματα αραβικής λογοτεχνίας και ισλαμισμού. Οι απλοί όμως πολίτες των χωρών του δυτικού ημισφαιρίου ίσως να μην ξέρουν για την αραβική γλώσσα και λογοτεχνία τίποτε περισσότερο από τις « χίλιες και μια νύχτες » ή το παραμύθι Αλαντίν και το μαγικό λυχνάρι…. ή να τα γνωρίζουν ακόμη με τον πλαστό τίτλο του έργου « Αραβικές νύχτες ».
Το κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα της αραβικής γλώσσας, ως μέσο λογοτεχνικής έκφρασης είναι το μέτρο και η μουσικότητα της. Ως παρακλάδι της Σημιτικής η αραβική γλώσσα είναι πιο εξελιγμένη και διαδεδομένη, λόγω της ισλαμικής αραβικής κατάκτησης και επιβολής. Συμφωνεί στην δομή της με τις άλλες αρχαιότερες σημιτικές όπως η εβραϊκή και αραμαϊκή σ’ ότι αφορά την θεματική αρχή της τρισυλλαβικής ρίζας, όπως كَ . تَ . بَ και από εκεί και πέραν στα παράγωγα, όπως :
كِتابُ - كُتّابُ - كُتُبِيِ - كِتابةً - مكتَبُ - مكتبةً – مًكاتبةً - اكتِتابً - استِكتابً - كاتِبً όπου η μεταλλαγή έγκειται στην αλλαγή ή στην προσθήκη και αφαίρεση μερικών βραχέων φωνηέντων, που δεν γράφονται ή συμφώνων συλλαβών, πάντα όμως σύμφωνα με τους σταθερούς κανόνες της γραμματικής. Οι δε κανόνες αυτοί ακολουθούν πάντοτε το ακουστικό μέτρο και τον μουσικό δρόμο, ενώ στην ελληνική γραμματική ακολουθούν, κατά κύριο λόγο την απλή μαθηματική λογική.
Βεβαίως, ομιλούμε εδώ για την γλώσσα του γραπτού λόγου, την γλώσσα δηλ. εκείνη την επίσημη, η οποία έχει ως κυρία βάση και μέτρο το κείμενο του Κορανίου. Είναι η γλώσσα αυτή μη μόνη ενιαία για όλους τους άραβες η λεγόμενη Παναραβική και λόγια « الفصحى » εν αντιθέσει με την καθομιλουμένη « العامية».
Το φαινόμενο όμως της διγλωσσίας, ή της πολυδιάλεκτης προφορικής γλώσσας πρωτοεμφανίστηκε κατά την περίοδο της εδαφικής επέκτασης της ισλαμικής αραβικής αυτοκρατορίας. Έκτοτε, έχουμε μια γλώσσα εκείνη του γραπτού και επίσημου λόγου και άλλη, εκείνη δηλ. της πολυδιάλεκτης καθομιλουμένης.
Έχουμε επομένως, την γλώσσα του γραπτού λόγου, η οποία χρησιμοποιεί την παναραβική λόγια και καθαρεύουσα, με όλες τις δυνατές εξελικτικές μεταλλαγές της, την οποία χειρίζονται μόνο οι εγγράμματοι, και την καθομιλουμένη, που την χειρίζονται συνάμα, και οι αναλφάβητοι, με ποικίλες διαλέκτους, που διαφέρουν όχι από χώρα σε άλλη , αλλά και από πόλη σε πόλη της ίδιας χώρας.
Εδώ ακριβώς έγκειται η δυσκολία της εκμάθησης και διδασκαλίας της αραβικής στους αλλοδαπούς. Ποια γλώσσα θα τους διδάσκουμε; Πως θα τους εκμάθουμε να ομιλούνε; Ποια γλώσσα θα ακούνε από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης; Ραδιόφωνο … Τ.V; τι και ποια βιβλία, εφημερίδες και περιοδικά πρέπει και μπορούν να διαβάζουν!!! Δεδομένου ότι κανένα έντυπο δεν φέρει τα βραχέα φωνήεντα !!!! εκτός από το Κοράνιο και την Αγ. Γραφή.
Αν λοιπόν, ο σκοπός της εκμάθησης της αραβικής είναι μονάχα τουριστικός, προσωρινός και περιστασιακός ή έστω παροδικός και η χρήση της γλώσσας προορίζεται για συγκεκριμένη χώρα και επαγγελματική σκοπιμότητα, θα λέγαμε τότε : « δε βαριέσαι = معليش » … ας μάθουμε λίγες φράσεις, κουβεντούλες και άλλα λίγα τινά … με τα οποία θα μπορέσουμε να γευματίσουμε σε κάποιο εστιατόριο ή να πιούμε τσάι… καφέ ή κάτι άλλο σε κανένα καφενείο.
Αν όμως επιδιώκουμε να παραδεχτούμε ότι, εμείς μαθαίνουμε ή διδάσκουμε τα αραβικά, ότι μπορούμε και διαβάζουμε την αραβική και συμμετέχουμε στην αραβική σκέψη, ιστορία και κουλτούρα, κατά τρόπο ορθό και πνευματικά ικανοποιητικό, δεν έχουμε τότε άλλη επιλογή, ούτε έχουμε να ακολουθήσουμε άλλη μέθοδο διδασκαλίας παρά εκείνη της λόγιας γλώσσας εκείνης της παναραβικής καθαρεύουσας του γραπτού λόγου, με την οποία θα είναι πιο ακριβής και σωστός ο λόγος και η διατύπωση μας. Η αφετηρία αυτή θα αποτελέσει το κύριο κίνητρο που με πολλή αγάπη, θέληση και διάθεση θα μας ενθαρρύνει να προχωρήσουμε στην εκμάθησή της.
Επισημαίνουμε ότι η γλώσσα ενός λαού αποτελεί βασικό κρίκο που συνδέει το παρόν με το παρελθόν και το μέλλον του. Επομένως, αγαπώντας ο διδασκόμενος την γλώσσα αλλόγλωσσου λαού και έθνους δεν αγαπά μόνο το παρόν του, αλλά όλη την ιστορία του και τον πολιτισμό του. Γίνεται κοινωνός στις πολιτιστικές και πνευματικές ρίζες του. Αυτή λοιπόν η κοινωνία δεν ήταν άγνωστο στοιχείο, ούτε ξένο για τους έλληνες και τους άραβες, αφότου απαγκιστρώθηκαν μετά το Ισλάμ από τα στενά όρια της ερήμου της αραβικής χερσονήσου και κατέκτησαν την περιοχή της Εγγύς Ανατολής και Β. Αφρικής. Ήταν τότε, που οι πρώτοι, οι Έλληνες δηλ. μετέδιδαν το πνεύμα, μετουσίωσαν την φλόγα σε φως και το μεταλαμπάδευσαν σε όλη την οικουμένη, ενώ οι δεύτεροι, οι Άραβες, διαφύλαξαν, ανάπλασαν και αναμετέδωσαν αυτό το πνεύμα στους άλλους. Αυτό λοιπόν απαιτείται και επιβάλλεται σε όλους μας σήμερα.
Αυτή η λόγια παναραβική καθαρεύουσα γλώσσα, που διδάσκεται στους άραβες στα αραβικά σχολεία, όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης, διδάσκουμε και εμείς εδώ στο Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών του Πανεπιστημίου της Αθήνας. Είναι η ίδια που διδάσκεται επίσης στην Οξφόρδη, στο Παρίσι, στη Βιέννη, στη Μαδρίτη και στα τμήματα διδασκαλίας τα αραβικής στους αλλοδαπούς στα πανεπιστήμια των αραβικών χωρών και άλλων αραβικών- ισλαμικών πολιτιστικών ινστιτούτων και ιδρυμάτων.
Είναι η γλώσσα του επίσημου αραβικού γραπτού λόγου, που ο τρόπος διδασκαλίας της στους έλληνες υπαγορεύτηκε από το σύγχρονο πνεύμα διδασκαλίας αφενός, και από την άμεση συγκριτική μεθοδολογική γραμματική και συντακτική προσέγγιση και συνάφεια αφετέρου.
Στην διδασκαλία της αραβικής ακολουθούμε μια απλοποιημένη μέθοδο, την οποία μετά από επίπονη και μακρόχρονη προσπάθεια συντάξαμε. Μια γραμματική της αραβικής στα ελληνικά,[3] η οποία βρίσκεται μακριά από ακρότητες και δογματισμούς. Στηρίζεται δε στη σαφήνεια και την λογική αιτιολόγηση των γλωσσολογικών φαινομένων, εύκολη στην χρήση από τον διδάσκοντα και τους διδασκόμενους.
Ο σκοπός μας είναι να παρουσιάζουμε την αραβική γλώσσα προσιτή στον έλληνα σπουδαστή. Να την κάνουμε έτσι ώστε ο αραβομαθής έλληνας να μπορεί να απευθύνεται με αυτή όχι στους εγγράμματους μόνο, αλλά και στους απλούς πολίτες. Να ελαχιστοποιήσουμε δηλ. το χάσμα που χωρίζει την καθαρεύουσα αραβική από την καθομιλουμένη.
[1] - Εισήγηση του Ευθ. Γ. Άσσου στο 3ο Συμπόσιο του ΠΑΝΑΡΟΜΑΤΟΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ με θέμα « Γλωσσομάθεια και ευρωπαϊκός πολιτισμός -Η Ελλάδα γέφυρα επικοινωνίας Ανατολής -Δύσης» . Κοινοτικό πρόγραμμα LINGUA . Αθήνα –Ζάππειο Μέγαρο 18-19/03/1993.
- Βλ. περιοδικό Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών – Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών- Επιστημονικές Δημοσιεύσεις Διδασκόντων και Φοιτητών τόμος 1, Τεύχος 2 , σελ. 48/51.
[2] . Βλ. Ευθυμίου Γ. Άσσου .Η επίδραση της ελληνικής γλώσσας στη διαμόρφωση ενός νέου αραβο-ισλαμικού πολιτισμού.
[3] . Βλ. Ευθυμίου Γ. Άσσου. Η αραβική γραμματική στα Ελληνικά. Αθήνα 2009.
geia sas epeidi mou fanike xrismimo to arthro sas sxetika me kapoia ergasia pou kanw..tha mporousate na mou peite ean exete kapoia sxesi me tin araviki glwssa i an asxoleiste me kati paromoio..
ΑπάντησηΔιαγραφή